Hapşıran
bir kişiye ‘çok yaşa’ demek adeti hemen hemen her kültürde vardır.
Anlam olarak biraz değişik de olsalar sonuçta aynı kapıya çıkarlar.
Hapşıranlara İngilizlerin ‘God bless you’, Almanların ‘gesundheit’,
İtalyanların ‘felicita’ deme adetlerinin kökeni, hapşırmanın kişi için
önemli bir tehlike olduğuna inanılan çok eski zamanlara gider.
İnsanlar asırlar boyu yaşamın sebebinin ruh olduğuna, ruhun ise
insanın başı içinde olduğuna, hapşırmanın bu hayati güce zarar
verebileceğine inandılar. Hapşırmanın soğuk algınlığı ile ilişkili
olması bu inanış; güçlendirdi. İnsanlar hapşırıklarını tutabilmek için
her yolu denediler.
Milattan önce dördüncü yüzyılda Aristo ve tıbbın babası sayılan
Hipokrat’ın öğretileriyle insanlar, hapşırmanın başın yabancı maddelere
karşı bir savunma refleksi olduğunu öğrendiler. Hapşırma bir hastalığın
başlangıcı olduğundan hastalığın sonunun kötü bitmemesi için hapşırana
‘uzun yaşa’, ‘sağlıklı yaşa’ gibi sözlerin söylenmesi adeti bu
zamanlarda başladı.
Yaklaşık yüz yıl sonra Romalılar hapşırmanın iyi bir şey olduğuna,
insanı hastalıktan koruduğuna, hapşırığı tutmanın hastalığın kuluçkaya
yatmasına belki de ilerde ölüme sebep olabileceğine inandılar. Artık
hapşıranlara ‘tebrikler’ veya ‘iyi şanslar’ deniliyordu.
Hapşırana ‘çok yaşa’ denilmesinin kökeni birçok kültürde bu şekilde
olmasına rağmen bir Hıristiyanlık deyimi olan ‘God bless you’ (Tanrı
seni takdis etsin) cümlesinin kökeni ayrıdır. Altıncı yüzyılda İtalya’da
bulaşıcı ve öldürücü veba hastalığının tüm şiddeti ile başlaması ve bu
hastalığın belirtisinin kronik hapşırma olması nedeniyle, hapşıranlara
‘God bless you’ denilmesi Papa tarafından yasa olarak yayınlanmış ve
mecbur kılınmıştır.
Bu yasa ile ayrıca hapşıranın çevresinde ‘God bless you’ diyecek
kimse yoksa, o kişinin kendi kendisine ‘God help me’ (Tanrı yardımcım
olsun) demesi de tavsiye edilmiştir.
Genelde ‘çok yaşa’ diyene ‘sen de gör’ yani ‘sen de benim yaşamımı
görecek kadar çok yaşa’ denilmesi de adettendir. Hapşırana ‘çok yaşa’
deyince hapşırmanın kesileceğine inananlar da vardır.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder