Ametaller
Metal olmayan,normal koşullarda katıdan başka sıvı ya da gaz durumunda bulunabilen, tel ve levha biçimine gelemeyen,elektrik ve ısıyı iletmeyen(bir tür C kristali olan grafit dışında)
ve elementler tablosunun sağ tarafında yer alan
elementlerdir.Ametallere uzun bir süre, metalsi-
ler (metali andıran)adı verilmiştir;oysa günümüzde
metalsiler terimi,hem metal,hem de ametal özelliği taşıyan elementleri
belirtmek için kullanılmaktadır.Bazı ametaller,sembolleri ve değer-
likleri şunlardır:
AMETALİN ADI SEMBOLÜ DEĞERLİĞİ
Karbon C (+4,-4)
Azot N -3
Fosfor P -3
Oksijen O -2
Kükürt S -2
Flor F -1
Klor Cl -1
Brom Br -1
İyot İ -1
Selenyum Se -2
Ametaller,birleşme değerlerine göre sınıflandırılır:
1.grup:Tek değerli
ametaller:Çok elektronegatiftirler;hidrojenle birleşince kuvvetli asitler
verirler.Bunlar birbirlerine çok benzeyen tuz verenlerdir(halojenler):flor,klor,brom
ve iyot.
2.grup:Daha az elektronegatif
olan çift değerli ametaller:Oksijen, kükürt, selenyum,tellür.
3.grup:Hidrojenli bileşikleri
artık asit olmayan üç değerli ametaller:Azot,fosfor,arsenik.
4.grup:Dört değerli
ametaller:Karbon ve silisyum.Bunlara aynı birleşme değeri olmamakla beraber,bor
da katılabilir.Havadaki nadir gazlar(helyum,neon,argon,kripton ve
ksenon)birleşme
değeri
sıfır olan başka bir grup teşkil ederler;bunlar tek atomlu gazlardır.
Genellikle ısı ve elektriği iyi iletmezler.Bir kristale elektrik akımı
verdiğimizde elektronla-
rın,kristaldeki bağ türüne bağlı hareket
kazanmaları ile ya iletkenlik oluşur ya da elektronlar elektrik akımı altında
hiç hareket edemezler,o zaman da kristallerde yalıtkanlık özelliği meyda-
na gelir.Elektrik akımı iletkenliği
değerlik elektronların hareketliliği ile ilgilidir.Ametallerde ise değerlik elektronlarının hareket edebileceği
boş değerlik orbitalleri yoktur.Bu tür atomlarda e-
lektronlar atomlarına çok sıkı bağlıdırlar.Bunun
için elektrik akımı iletkenliği yoktur.Ama karbonun allotropik bir kristali
olan grafit,kara fosfor,gri arsenik ve gri antimon gibi maddeler çok az da olsa
elektrik akımını iletir.Grafitin elektrik akımını iletmesinin sebebi,grafitte C
a-
tomları arasında zayıf pi bağlarının
bulunmasıdır.Bu da elektronların hareketliliğine,dolayısıyla elektrik
iletkenliğine sebep olur.Ametaller,genellikle yeni kesildikleri anda bile,metal
parıltısı göstermezler(ama iyot pulları,grafit yada antrasit,özellikle de gri
antimon bu özelliğe uymazlar) Kükürt ve fosfor gibi bazılarında parlaklık varsa
da bu parlaklık camınkine benzer.Onun için adına cam parlaklığı
denir.Ametaller,katı(kükürt,fosfor);sıvı(brom);gaz(oksijen,azot)hallerinde
bulunurlar.Bu elementlerin pek az ortak özelliği vardır;çoğu
gazdır,biri(brom)sıvı,geri kalanlar
ise katıdır.Ametaller,metallerden fiziki
ve mekanik özellikleriyle ayrılırlar.Katı metaller yaprak veya tel haline
getirilemez ve dayanıklılıkları düşüktür.Sert ve kırılgandırlar;mekanik özellikle-
ri çok kötüdür.Ametallerin atomları
genellikle küçüktür ve en dış kabuklarında görece olarak daha çok elektron
bulunur.Soy gaz atomlarında elektron kabukları bütünüyle dolu olduğundan bu
elementler hemen hemen tümüyle eylemsizdir.Öbür ametallerin elektron kabukları
da dolu-
ya yakındır ve soy gazların kararlı
elektron düzenine kavuşabilmeleri için yalnızca birkaç elek-
tron almaları yeterlidir.Bu nedenle
ametallerin atomları,başka atomların elektronlarını belirgin bir biçimde
kendilerine çekme eğilimi(yüksek
elektronegatiflik)gösterirler.Elektronegatifliği daha düşük olan atomların
elektronlarını çekerek ya da eş elektronegatiflik düzeyindeki atom-
larla elektronlarını paylaşarak kimyasal
bileşikler oluştururlar.Ametaller elektrolizde anotta top-
lanır.Ametaller metallerin
tersine,elektron yitirme eğilimi göstermezler;dolayısıyla yükseltgen ya da çok yükseltgendirler.Ametal elementlerden
birkaçı hem yerkabuğunun büyük bir bölü-
münü oluşturur,hem de canlıların var
olabilmesi ve gelişmesi için yaşamsal önem
taşır.Bunun için de canlılarda çok miktarlarda bulunurlar.Ametallerin
oksitlerinden en az biri suda çözünerek asit oluşturur.Bu okside genellikle
asit anhidrit adı verilir.Katı ametallerde genellikle belirli molekül biçimleri
ya da molekül billurları gözlenir.Özellikle oksitlerde ve sülfürlerde ortak
bağlı bileşikleri kolayca oluştururlar.Selenyumun ve antimonun oksitlerinde
belirsiz zincir biçiminde bir yapı gözlenir.Elmasta karbon atomları arasındaki
silikatlarda silisyum ve oksijen atomları arasındaki güçlü ortak bağlar elmasla
kuvarsın çok sert olmalarının nedenini açıklar.Ametallerin çevresinde
genellikle (8-n)atom yer alır;n elementleri sınıflandırma çizelgesinde
ametallerin yer aldığı sütunun numarası(n=3,4,5,6 ya da 7),yani çevrel
elektronla-
rın sayısıdır.(sekizlik kuralı)Böylece
Dumas’ın yaptığı gibi ametaller birleşme değeri (ya da değerlik)adı
verilen(8-n)teriminin aldığı değerlere göre tanımlanmış dört sınıfa
ayrılabilirler; Halojenler tek değerlikli(n=7 ve 8-n=1),kükürt sütununun
elementleri iki değerlikli (n=6),azot sütununda yer alanlar üç
değerlikli(n=5),karbon ve silisyum dört değerliklidir.(n=4)Dumas,boru
(genellikle üç değerlikli)bazı metal özellikleri göstermesi nedeniyle bu
ayrımın dışında bırakmıştır.Genellikle erime ve kaynama noktaları düşüktür.
METALLER
|
AMETALLER
|
Metaller normal koşullarda katı halde bulunur. Yalnız cıva
sıvıdır.
|
Normal koşullarda katı (karbon, kükürt gibi), sıvı (brom gibi) ve
gaz (hidrojen, oksijen, klor gibi) halinde bulunurlar.
|
Bütün metaller parlaktır(Metalik parlaklık). Işığı yansıtır.
|
Parlak değillerdir. Renkli veya renksiz olurlar. Işığı kırar
veya geçirirler.
|
Metaller, tel, levha ve toz haline gelebilir. Metaller esnektir;
eğilip bükülebilir.
|
Esnek değillerdir. Tel ve levha haline gelmezler.
|
Elektrik ve ısıyı iletir.
|
Isıyı ve elektriği iyi iletmezler. Çoğu yalıtkandır.
|
Metaller birbirleriyle bileşik yapmaz.Ancak birbiri içinde eritilerek
karıştırılır ve alaşımı oluşturur.
|
Ametaller, metallerle etkileşerek iyon bileşikleri
oluşturur.(NaCl, FeS gibi)
|
İki veya daha çok metal birbiriyle molekül oluşturmaz.
|
Doğada genel olarak molekül halinde bulunurlar.(H2, O2,
N2, Cl2 gibi).
|
Metaller, daima elektron vererek (+) yüklü iyon olmak ister.
|
Ametaller, kimyasal olaylarda genel olarak elektron alarak (-) yüklü
iyon olur. Bazı hallerde elektron da verebilir.
|
Moleküllerin öz kütleleri büyük, erime noktaları yüksektir. Örneğin,
demir 1500 0C'de
erir.Öz kütlesi 7,8 g/cm3'tür.
|
Erime noktaları düşük, öz kütleleri küçüktür.
|
Canlılarda az miktarda bulunur.
|
Canlılarda çok miktarda bulunurlar.
|
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder